Тазы кімге тиесілі: түрікмен мен қазақ текетіресі

pixabay.com. Суретте: тазы

4 қыркүйек, 2024

524

Қазақтың ұлттық қазынасы ма, әлде түрікменнің тектілігі ме?

Бүгін, 4 қыркүйекте Халықаралық кинология федерациясының (FCI) Бас комитеті қазақ тазысын ресми ит тұқымы деп тану туралы алдын ала шешім қабылдады және Қазақстанның тұқым стандартын ұстаушы мәртебесін бекітті, деп Dopmedia.kz хабарлайды.

Құмай тазы – Орта Азияның кең даласында ғасырлар бойы бірге жасасып келе жатқан ерекше аңшы иттердің бірі. Осы құмайдың шыққан тегі мен иесі туралы сұрақтар қазақ және түрікмен халықтарының арасында қызу талқыланып жүрген тақырыптардың бірі.

Құмай тазының тарихы тереңде жатыр. Ол ежелден-ақ қазақ пен түрікмен халқына тән болған. Екі халықтың да мәдениеті, салт-дәстүрі осы ит түрімен тығыз байланысты. Түрікменстанда бұл иттер "түрікмен тазысы" деп аталып, үлкен құрметке ие. Қазақ даласында да құмай тазы жоғары бағаланып, оны аңшылықтың ең негізгі серігі ретінде көрген.

Қазақ тарапынан құмай тазының қазақтікі екені туралы дәлелдер жетерлік. Қазақтың кең байтақ даласында құмай тазылар ғасырлар бойы аңшылықта қолданылып, үлкен маңызға ие болған. Қазақтың құмай тазысы туралы жырлар мен аңыздарда оның батырларға серік болғаны, ерліктерге қолдау көрсеткені айтылады. Әрі қазақ тілінде "құмай" және "тазы" деген сөздердің өздері осы ит түрімен тікелей байланысты.

Түрікменстан да құмай тазының өзіне тән екендігін дәлелдеп келеді. Түрікмендер де бұл итті өздерінің ұлттық мұрасы деп есептейді. Түрікменстанда құмай тазыларды өсіру мен қорғау мемлекеттік деңгейде жүргізіледі. Осы иттерді түрікмендер дәстүрлі "Түрікмен алабайы" секілді басқа да ұлттық ит түрлерімен қатар бағалайды.

Құмай тазы қазіргі таңда екі елде де үлкен құрметке ие. Қазақстанда тазы итін аңшылықта, әсіресе қасқыр мен түлкі аулауда қолданады. Бұл иттің төзімділігі, иесіне адалдығы жоғары бағаланады. Қазақстанда құмай тазыны сақтап қалу үшін арнайы бағдарламалар мен жобалар жүзеге асырылуда.

Құмай тазының қазақтікі ме, әлде түрікмендікі ме деген сұраққа нақты жауап беру қиын. Бұл ит түрі екі халықтың да тарихи-мәдени мұрасының бір бөлігі болып саналады. Қазақ пен түрікмен халқының екеуі де құмай тазыны өздерінің ұлттық байлығы деп есептеп, оны сақтап, дамытуға үлкен күш жұмсауда. Сондықтан құмай тазыны тек бір халыққа тән деу дұрыс болмас еді. Бұл ит түрі Орта Азияның барлық халықтарының ортақ мәдени мұрасы деп қарастырылғаны жөн болар.